Tóm Tắt Nội Dung
Nói đến lễ hội Cầu ngư thì chắc có lẽ chỉ những ai là con của xứ biển mới chính là người hiểu rõ nhất. Một trong những lễ hội quan trọng. Mang đậm dấu ấn đặc trưng của văn hóa Việt Nam vẫn còn được giữ gìn cho đến tận ngày hôm nay.
Lễ hội cầu ngư là gì?
Lễ hội cầu Ngư là một trong những nét đẹp tâm linh nhằm thể hiện lòng biết ơn của ngư dân làng chài đối với Cá Ông. Một hiện tượng văn hóa dân gian tiêu biểu của ngư dân ven biển. Đặc biệt là ven biển Nam Trung Bộ.
Tục thờ cúng Cá Ông, còn gọi là thần Nam Hải. Bắt nguồn từ tín ngưỡng thờ cá của người Việt các tỉnh Bắc bộ. “Ông” là tiếng gọi tôn kính của ngư dân dành riêng cho cá voi. Loài cá thường giúp họ vượt qua tai nạn khi lênh đênh trên biển cả.
Lễ Cầu Ngư rất quan trọng với người dân miền Trung Nam Bộ
Trong dân gian, người Việt cho rằng cá voi không phải là loài cá bình thường. Mà là một loài cá thần. Biểu hiện ở đây không phải là sức vóc to lớn và sức chịu đựng khác thường. Mà là loài cá có suy nghĩ, có tình cảm. Và đặc biệt là sự cảm nhận và tâm linh như con người. Không phải chỉ ngày xưa mà ngay cả tới bây giờ nhiều người vẫn nghĩ thế. Do đó, việc tôn thờ và thờ phụng rất tôn nghiêm.
Việc thờ Cá Ông ở đây không chỉ được xem là sự tôn kính thần linh. Mà còn gắn liền với sự hưng thịnh của cả làng. Hàng năm, thường là sau khi ăn Tết xong, ngư dân tổ chức lễ tế Cá Ông lồng ghép dưới hình thức Lễ hội Cầu Ngư và lễ ra quân đánh bắt vụ cá nam.
Ý nghĩa của lễ hội cầu ngư
Lễ hội Cầu ngư không chỉ thể hiện bản sắc văn hóa dân gian đặc sắc. Mang tính vùng miền của ngư dân mỗi địa phương có di sản. Mà còn là môi trường bảo tồn, làm giàu và phát huy sự đa dạng của bản sắc văn hóa dân tộc. Là cơ hội phát huy giá trị văn hóa biển Việt Nam.
Lễ cầu Ngư thể hiện bản sắc văn hóa dân gian đặc sắc
Trong tâm trí của mỗi người dân thì họ luôn mong cầu cho quốc thái, dân an, trời yên biển lặng. Cầu cho mọi ngư dân đi biển luôn được mùa bội thu, cá tôm đầy khoang. Một nét đẹp văn hóa địa phương. Thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn, tri ân các thế hệ tiền nhân đã góp phần xây dựng nghề biển.
Nghi thức lễ hội cầu ngư
Theo phong tục thì lễ hội Cầu ngư sẽ được diễn ra trong hai ngày. Gồm phần lễ và phần hội với các nghi thức long trọng và trang nghiêm.
Ngày đầu thiết lễ tiên thường, ngày sau là lễ tế chính thức. Trong ngày lễ, bàn thờ được trang hoàng hết sức rực rỡ, trang nghiêm. Các nhà đều đặt bàn hương án bày đồ lễ cúng. Trên mỗi tàu thuyền đều chăng đèn kết hoa.
Rước Cá Ông
Làng chọn ra một ban nghi lễ gồm các cụ cao niên, hiền đức, có uy tín với bạn chài và không bị mắc tang chế. Vị chánh bái dâng đồ tế lễ (không được dùng hải sản) và đọc văn tế nói lên lòng biết ơn của dân làng đối với công đức Cá Ông. Và cầu mong mùa đánh bắt bội thu, thuyền bè đi khơi về lộng an toàn.
Rạng sáng ngày hôm sau, dân làng đánh trống làm lễ rước trên biển. Có nơi còn tổ chức lễ rước Ông từ làng này qua làng khác để bày tỏ sự đoàn kết giữa các làng vạn chài.
Tất cả tàu thuyền ra khơi đến một vị trí đã định trước và vị chánh tế tổ chức “xin keo”. Đó là lễ Cá Ông chứng giám lòng thành của ngư dân ngoài biển. Vào nửa đêm hôm đó, dân làng làm lễ chánh tế bao gồm lễ khai mõ, đội học trò dâng hương.
Về phần hội
Về phần hội, tuỳ điều kiện, mỗi địa phương có một hình thức tổ chức riêng. Nhưng cũng đều là các trò chơi dân gian vùng biển: lắc thúng, đua thuyền, bơi lội, kéo co, đá bóng…
Tàu thuyền được trang trí kết hoa lộng lẫy
Về văn nghệ, ngoài hát tuồng, hát hò khoan. Còn có một hình thức múa hát đặc trưng của Lễ hội Cầu Ngư là múa hát bả trạo (bả: nắm, trạo: chèo đò) diễn tả tinh thần đoàn kết giữa các thành viên trong một con thuyền, vượt qua sóng to gió cả. Mang về một mùa bội thu cho ngư dân.
Hát múa bả trạo, vừa là nghi thức tế lễ vừa là hoạt động nghệ thuật. Bả trạo là hoạt cảnh múa hát, thể hiện sinh hoạt, lao động của ngư dân như chèo thuyền, kéo lưới hoặc đặc tả cảnh đưa linh, rước hồn “Đức Ông”.
Khám phá nơi thờ cá ông lớn nhất Việt Nam
Hiện tại có Dinh Vạn Thủy Tú ở Phan Thiết là một trong những địa điểm thờ Cá Ông nổi tiếng nhất Việt Nam.
Dinh thờ có diện tích lớn cũng như kiến trúc rất vô cùng độc đáo. Khiến du khách luôn cảm thất thật ấn tượng khi có dịp đến đây tham quan. Với người dân Phan Thiết thì việc hàng ngày thắp hương và viếng Dinh là điều quan trọng. Vì đây chính là nơi để họ có thể cầu nguyện sự bình an cho gia đình mỗi khi ra khơi và thu hoạch bội thu.
Dinh Vạn Thủy Tú ở Phan Thiết
Theo các tư liệu lịch sử thì dinh được dựng vào năm 1762 làm nơi lưu giữ và thờ cúng các bộ xương Cá Ông theo tín ngưỡng của người dân miền biển Nam Trung Bộ. Hương án chính giữa dinh Vạn Thủy Tú thờ Nam Hải cự tộc Ngọc Lân tôn thần. Bên trái thờ Thủy Long Thánh Phi nương nương tôn thần. Và bên phải thờ Thái Hiệu tiên sư tôn thần. Cạnh chính điện còn có miếu thờ đức Quan Thánh.
Đặc điểm tiếp theo
Một điểm đặc biệt nữa là tại Dinh còn có một một phòng lưu trữ. Bảo tồn khoảng 600 bộ hài cốt của các “Ông”, “Bà” và “Cậu”, là những loài cá lớn như cá voi, cá heo…, Được coi như những hải thần phò trợ, cứu mạng người đi biển theo quan niệm của ngư dân.
Đặc biệt, Dinh Vạn Thủy Tú đang lưu giữ bộ xương cá voi được coi là lớn nhất Việt Nam. Bộ xương này có tuổi đời hơn 2 thế kỷ, gắn với lịch sử ra đời của Dinh.
Giai thoại trong vùng kể lại rằng, sau khi xây xong dinh Vạn Thủy Tú có một Cá Ông rất lớn trôi dạt vào bờ biển. Cách Dinh không đầy 50 mét. Do Ông quá lớn, Vạn Thủy Tú đã phải nhờ đến sức lực của các bạn khác ở địa phương. Mất đến 2 ngày, các trai tráng mới đưa Ông vào mai táng được.
Bộ xương cá Ông này có tuổi đời hơn 2 thế kỷ
Theo đo đạc, bộ xương Cá Ông của vạn Thủy Tú dài đến 22m, nặng 65 tấn. Và khi còn sống có thể Cá Ông phải nặng đến hàng trăm tấn.
Hàng năm, Dinh Vạn Thủy Tú có 5 kỳ tế lễ vào các ngày Âm lịch: 20/2 (Tế Xuân), 20/4 (Cầu ngư), 20/6 (Chính mùa), 20/7 (Chèo dọc) và 23/8 (Mãn mùa, cúng giỗ Ông).
Lễ hội Cầu Ngư có thể nói là nét đặc trưng vô cùng độc đáo của người dân vùng biển. Lễ hội vừa thể hiện tấm lòng biết ơn của người dân với Cá Ông. Vừa là mong ước về một năm tràn đầy thuận lợi và may mắn. Nếu như có dịp thì các bạn có thể đến tham quan Dinh Vạn Thủy Tú vào những ngày lễ đặc biệt. Để có thể tận mắt chứng kiến nét văn hóa đặc sắc có một không hai này nhé!
